Η Εκκλησία μας τιμάει στις 30 Ιανουαρίου τους
τρεις μεγάλους Ιεράρχες:
Βασίλειο το Μέγα, Γρηγόριο το Θεολόγο και Ιωάννη
το Χρυσόστομο.
Τους «τρεις μεγίστους φωστήρες της Τρισηλίου
Θεότητος», οι οποίοι ερμήνευσαν το Ευαγγέλιο του Χριστού, διέδωσαν το λόγο της Αλήθειας,
μελέτησαν τις ανθρώπινες επιστήμες σε μεγάλο βαθμό και πάλεψαν με όλες τους τις
δυνάμεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα: πνευματικά, προσωπικά, κοινωνικά,
οικονομικά.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ
Γεννήθηκε στην Νεοκαισάρεια του Πόντου, το
330 μ.Χ., αλλά μεγάλωσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας.
Προερχόταν από πολύτεκνη και αγία οικογένεια.
Στην Κωνσταντινούπολη σπούδασε κοντά στον ξακουστό εθνικό φιλόσοφο Λιβάνιο.
Οι σπουδές του συνεχίστηκαν στην Νικομήδεια
και την Αθήνα, ενώ διέπρεψε και ως δικηγόρος για πέντε χρόνια στην Καισάρεια.
Υπήρξε σοφός και πολυγραφότατος. Γνώριζε καλά
κάθε επιστήμη της εποχής του. Βαπτίστηκε σε ηλικία 30 ετών, δημιούργησε τους
κανόνες του κοινοβιακού μοναχισμού, ασκήτεψε παρά τον Ίρι ποταμό μαζί με τον
Γρηγόριο το Ναζιανζηνό, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος από τον Ευσέβιο Καισαρείας,
και μετά τον Μ. Αθανάσιο ήταν αυτός ο κύριος αντιμέτωπος των οπαδών του Αρείου,
οι οποίοι δεν πίστευαν στη θεότητα του Χριστού.
Πολέμησε τη φτώχεια και αδικία,
ευαισθητοποίησε τους πλουσίους υπέρ της φιλανθρωπίας (ιδιαίτερα στην μεγάλη
πείνα του 367-368) και δημιούργησε τη Βασιλειάδα, μια πόλη-θαύμα ανθρωπιάς, μέσα
στην οποία ζούσαν και τρέφονταν 30.000 πεινασμένοι, ορφανοί, ηλικιωμένοι,
ασθενείς και πονεμένοι άνθρωποι κάθε ηλικίας.
«Κοιμήθηκε»στα 49 του χρόνια, μετά από ζωή
εξαντλητικής νηστείας και προσφοράς, στα τέλη του 378 μ.Χ.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ
Γεννήθηκε το 329 μ.Χ. σε ένα χωριό
(Αριανζό) κοντά στην Ναζιανζό της Καππαδοκίας.
Ονομάστηκε «μέγας» και «Θεολόγος» για την
μεγάλη του λογοτεχνική και εκκλησιαστική προσφορά, αλλά και για την αγιότητά
του.
Μας άφησε 408 ποιήματα, 18.000 περίπου
στίχων, μεγάλης ποιότητας και μεγαλείου.
Σπούδασε 13 ολόκληρα χρόνια (στην
Καισάρεια Καππαδοκίας, στην Καισάρεια Παλαιστίνης, στην Αλεξάνδρεια και την
Αθήνα), τη φιλολογία, τη φιλοσοφία, τα νομικά, την αριθμητική και γεωμετρία, τη
μουσική.
Έμεινε ιστορική η φιλία του με τον Μ.
Βασίλειο, ο οποίος μάλιστα τον χειροτόνησε επίσκοπο Σασίμων στα 43 του χρόνια.
Στον Ίρι ποταμό μελέτησε βαθειά τη φύση,
τον εαυτό του, τα έργα του Ωριγένη και την Αγία Γραφή.
Όταν η Κωνσταντινούπολη είχε πέσει στα χέρια
των Αρειανών, εκφώνησε 5 Θεολογικούς Λόγους που έμειναν στην ιστορία, αν και
κινδύνευε η ζωή του από τις εχθρικές ενέργειες εναντίον του.
Τα έβαλε ακόμη και
με τους νόμους της εποχής του που μείωναν την αξία και την ισότητα των γυναικών,
επειδή όπως κήρυττε, «άντρες οι νομοθετούντες, γι’ αυτό κατά των γυναικών η
νομοθεσία».
Όταν ορισμένοι ζήλεψαν τη δόξα του και τον φθόνησαν, δεν δίστασε να
παραιτηθεί από αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως.
ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
Γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας μεταξύ
344 και 354 μ.Χ.
Η μητέρα του, Ανθούσα, φρόντισε για την
ανατροφή του μετά τον θάνατο του πατέρα του.
Έγινε ο πιο σοφός της εποχής του, μόνασε
στην Αντιόχεια, εξελίχθηκε σε ακαταπόνητο κοινωνικό εργάτη και μοναδικό
εκκλησιαστικό ρήτορα.
Καθημερινά συντηρούσε φιλανθρωπικά 3.000 άτομα, ενώ στην
Κωνσταντινούπολη αργότερα 7.000!
Σώζονται γύρω στις 1.000 ομιλίες του και
τα έργα του στην ερμηνεία της Αγίας Γραφής καλύπτουν πολλούς ογκώδεις τόμους.
Αρχές του 398 μ.Χ. χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος
Κωνσταντινουπόλεως. Επειδή ήταν σταθερός και ευθύς στις απόψεις του, και δεν
δίσταζε να ελέγχει ακόμη και τους άρχοντες, ενόχλησε θρησκευτικούς και
πολιτικούς παράγοντες, καθώς και αρκετούς πλούσιους, τους οποίους έλεγχε για τη
σκληρότητά τους. Όλοι αυτοί κατάφεραν να τον εξορίσουν.
Αν και επέστρεψε και αποκαταστάθηκε
πανηγυρικά από σύνοδο, εξορίστηκε εκ νέου, το 404 μ.Χ. και υπέφερε καθ’
οδόν στα βάθη της Μ. Ασίας.
Στα Κόμανα του Πόντου, το 407, στο ναό του Αγίου
Βασιλίσκου, κοινώνησε για τελευταία φορά και παρέδωσε το πνεύμα του στον Χριστό
που τόσο αγάπησε, με τα λόγια : «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν».
Η καθιέρωση της γιορτής
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών καθιερώνεται στα μέσα του 11ου
αιώνα και στα χρόνια του Κωνσταντίνου Θ' Μονομάχου ή του Αλέξιου Α΄Κομνηνού από τον μητροπολίτη
Ευχαΐτων Ιωάννη Μαυρόποδα ο
οποίος συνέθεσε τμήμα τουλάχιστον της ακολουθίας για τους τρεις αγίους της
Εκκλησίας.
Στην ακολουθία ο Μαυρόπους υμνεί τη σημασία του έργου και την
ποιότητα της δράσης τους και τονίζει τη σχέση της τριανδρίας με τον τριαδικό Θεό
για την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Οι διαδικασίες καθιέρωσης της εορτής ως εκπαιδευτικής
συνδέονται με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο
Αθηνών όταν σε
συνεδρίαση του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου, στις 9 Αυγούστου του 1841 η οποία
πραγματοποιήθηκε με αφορμή τον θάνατο του Δημήτριου
Μαυροκορδάτου, καθηγητή του
ιδρύματος, και δωρεάς της οικίας του θανόντος, από τον πατέρα του, στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών, θέλησαν να τον τιμήσουν. Τελικά προκρίθηκε η καθιέρωση
μνημοσύνου υπέρ των ευεργετών του Πανεπιστημίου κατά την εκκλησιαστική εορτή
των Τριών Ιεραρχών.
Ο πρώτος εορτασμός-μνημόσυνο πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1842.
Η πραγματική θεσμοθέτηση της εορτής όμως θα
καθυστερήσει: θα πραγματοποιηθεί το 1911 όταν το ανώτατο αυτό ακαδημαϊκό ίδρυμα θα
αποκτήσει τον καινούργιο οργανισμό του και μέσα σ΄ αυτόν θα προσδιορίσει και
τις εορτές του.
Τι πίστευαν για την Παιδεία
Τα βασικά
στοιχεία της αληθινής παιδείας για τους Τρεις Ιεράρχες είναι:
Η αγάπη,
η ελευθερία και ο σεβασμός του ανθρώπινου
προσώπου.
Και οι τρεις τονίζουν πως η σχέση παιδαγωγού
μαθητή
είναι μια σχέση ελευθερίας και δημιουργίας.
Ο διάλογος είναι το καλύτερο
μέσο για να επιτευχθεί ο
σκοπός της αγωγής. Η εξουσία και ο
δογματισμός όχι
μόνο δείχνουν έλλειψη αγάπης, αλλά και δε φέρνουν
κανένα
ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ο εκπαιδευτικός
οφείλει πρώτιστα να σέβεται το δώρο της
ελευθερίας
που χάρισε ο δημιουργός στα παιδιά και να μη
φυλακίζει τις ανησυχίες
τους, αλλά να ανοίγει
δρόμους.
Η παιδεία
για να είναι πετυχημένη πρέπει να μιλά στις
ψυχές, να τις κάνει να χαίρονται,
να ονειρεύονται, να
δημιουργούν. Να είναι όπως προτείνουν οι Τρεις
Ιεράρχες
«δρόμος απελευθέρωσης και όχι διαδικασία
εξαναγκασμού και ανελευθερίας».
Αν
θέλουμε να τιμήσουμε τους Τρεις Ιεράρχες δε χρειάζεται να το κάνουμε μέσα από τυπικές
γιορτές.
Απαιτείται
μελέτη του έργου τους, της προσφοράς
τους, αλλά κυρίως η μίμηση της στάσης ζωής
τους.
Το Απολυτίκιο των Τριών Ιεραρχών
Τούς τρεῖς μεγίστους φωστῆρας τῆς Τρισηλίου
θεότητος, τούς τήν οἰκουμένην ἀκτῖσι δογμάτων θείων
πυρσεύσαντας, τούς μελιῤῥύτους ποταμούς τῆς
σοφίας, τούς τήν κτίσιν πᾶσαν θεογνωσίας νάμασι
καταρδεύσαντας, Βασίλειον τόν μέγαν, καί τόν
Θεολόγον Γρηγόριον, σύν τῷ κλεινῷ Ἰωάννη, τῷ τήν
γλῶτταν χρυσοῤῥήμονι, πάντες οἱ τῶν λόγων αὐτῶν
ἐρασταί, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν·
αὐτοί γάρ τῇ
Τριάδι, ὑπέρ ὑμῶν ἀεί πρεσβεύουσιν.
Πηγές:
www.pi-schools.gr/lessons/religious/analekta/100.do
el.wikipedia.org/wiki/Τρεις_Ιεράρχες
www.paterikiorthodoxia.com/